Tekst: Bart Jansen
X. ochrogenys kende tot voor kort ook X. ochrogenys “Ndole” en X. ochrogenys “Mzuri” als locale varianten van dezelfde soort. Thans is het duidelijk dat het om verschillende soorten gaat, en zijn de laatste twee onder de naam X. singularis beschreven. X. ochrogenys is een meer langgerekte vis, die bovendien de bij X. singularis zo kenmerkende de rij stippen ontbeert.
X. ochrogenys is bodembewonende cichlide (de zwemblaas is in de loop der evolutie gedegenereerd) die er een boeiend gedrag op nahoudt: de vis neemt regelmatig een hap zand, om deze vervolgens in de bek te ‘zeven’ op eetbaars. Het overtollige zand gaat via de kieuwen weer naar buiten. Deze vis een mooi voorbeeld van de cichlidenontwikkeling tijdens verstrijken van miljoenen jaren in het Tanganyikameer. Meer over de evolutie is te vinden onder het kopje ‘ontstaan’ hiernaast. De tot 11 cm. lange vis komt in het wild voor in grote groepen. De mannelijke exemplaren zijn meer territoriaal als het om de voortplanting gaat.
Het mannetje graaft een kuil in het zand en lokt daarna een vrouwtje hier naartoe. In die kuil, vaak met een walletje eromheen, worden de eitjes in meerdere series afgezet en bevrucht. Het vrouwtje neemt de eitjes hierna in de bek. Samen verdedigen ze nu het territorium. Na 20 dagen worden de larven uitgespuwd. De jongen scharrelen nu over de bodem op zoek naar voedsel. Jonge artemia en fijngewreven droogvoer voldoen prima.
Vanwege het ‘zandhap’-gedrag van deze vis verdient het aanbeveling een fijne bodembedekking te nemen. Dit bijzondere gedrag komt dan volledig tot zijn recht. Omdat deze vissen in bepaalde situaties nogal paniekerig kunnen reageren (bv. het poetsen van de ruit met een magneet) is het zaak het aquarium goed af te sluiten en ervoor te zorgen dat er geen gaten zijn (even groot of groter dan de dikte van de vis). Ze zijn in geschrokken toestand in staat tot hoog uit het aquarium te springen. Aquariumgrootte vanaf 1.50 voor een enkele man en een paar vrouwen. Indien er meerdere mannen gehouden worden, is een aquarium vanaf 200 cm. aan te raden.